Winnen we de strijd tegen kanker?

In 1971 verklaarde de voormalige Amerikaanse president Richard M. Nixon de ‘War On Cancer’ met de overtuiging dat de snelle toename van kanker kon worden gekeerd door toenemende onderzoeksinspanningen. Zo wist zijn latere collega George W. Bush tijdens een interview zelfs te vertellen dat ‘we nu met redelijk vertrouwen kunnen verklaren dat we de oorlog tegen kanker kunnen winnen’. De ontnuchterende statistieken laten helaas een andere waarheid zien.

We krijgen steeds vaker kanker

Cijfers tonen namelijk aan dat we steeds vaker en vroeger kanker krijgen en dat kanker de meest voorkomende doodsoorzaak is geworden. Sedert 1990 is het aantal jaarlijkse nieuwe gevallen van kanker in Nederland meer dan verdubbeld. Op dit moment is de gemiddelde kans om gedurende je leven kanker te krijgen voor een man 45 procent en voor een vrouw 37 procent. Uiteindelijk sterven 1 op de 3 mensen in Nederland aan de gevolgen van kanker. Deze cijfers betekenen voor een gezin met beide ouders en twee kinderen dat ondertussen de kans bijna 90 procent is dat tenminste één van deze vier familieleden tijdens hun leven wordt getroffen door kanker!

De kans op kanker neemt sterk toe naarmate je ouder wordt en de toename van het aantal gevallen van kanker wordt nogal eens geweten aan de vergrijzing van de bevolking. Dit verklaart echter slechts een deel van de stijging want ook per leeftijdsgroep krijgen we steeds vaker kanker. Zo blijkt dat in de periode tussen 1990 en 2018 het risico op kanker van een 60-plusser met 28 procent is gestegen. Bij kinderen is het risico zelfs nog sterker opgelopen. Amerikaans onderzoek laat zien dat tussen 2000 en 2012 het aantal nieuwe gevallen van kanker bij kinderen toenam met 40 procent terwijl het aantal kinderen in diezelfde periode met slechts 3 procent was toegenomen. Het een en ander blijkt ook uit onderzoek in het Verenigd Koninkrijk dat aantoont dat voor iemand die in 1930 werd geboren de gemiddelde kans om gedurende diens leven kanker te krijgen 37,5 procent is. Voor iemand die in 1960 is geboren is dat al opgelopen tot meer dan 50 procent!

Is kanker een door onszelf veroorzaakte ziekte?

Het geeft daarbij te denken dat in prehistorische menselijke botten nooit kanker is aangetroffen. In een studie van duizend Egyptische mummies werd slechts in één exemplaar kanker aangetroffen. Onderzoek toont aan dat 90 tot 95 procent van alle kankergevallen op de een of andere manier samenhangt met onze moderne omgeving en de erbij behorende leefstijl. Vooral sedert de opkomst van de chemische industrie zijn we in toenemende mate blootgesteld aan nieuwe chemicaliën, hebben we nieuwe gewoonten aangenomen zoals overmatig zonnebaden en zijn in korte tijd de samenstelling van onze voeding en de aard en mate van lichaamsbeweging volledig verandert. Onze genen die gedurende vele miljoenen jaren geleidelijk aan zijn geëvolueerd hebben daarbij geen tijd gehad om zich hieraan aan te passen.

Behandelingen worden slechts stapje voor stapje beter

Gelukkig is gedurende de afgelopen 25 jaar is de gemiddelde vijfjaarsoverleving vanaf het moment waarop de diagnose kanker wordt gesteld geleidelijk toegenomen van 48 naar 62 procent. Vandaar ook de optimistische geluiden dat door steeds betere behandelingen kanker geleidelijk verandert van een dodelijke in een chronische ziekte. Er is hier helaas wel het een en ander op aan te merken, want ook dit is slechts ten dele waar. We zijn er namelijk in geslaagd om in de afgelopen decennia diverse van de meest voorkomende tumoren zoals borstkanker, dikke darmkanker, prostaatkanker en baarmoederhalskanker in een steeds vroeger stadium op te sporen, onder meer door intensief bevolkingsonderzoek. Iedereen zal begrijpen dat wanneer kanker in een vroeg stadium wordt opgespoord – met of zonder succesvolle therapie – daarmee ook de overlevingsduur vanaf het moment van de diagnose veel langer is.

Het besef is ondertussen ontstaan dat kanker een zeer veelzijdige ziekte is waarbij kankercellen snel kunnen muteren waardoor ze resistent worden tegen zelfs de meest moderne medicijnen. We zien dan ook steeds weer dat de vooruitgang in behandeling vooral gekarakteriseerd wordt door kleine stapjes en niet of nauwelijks door de gewenste spectaculaire doorbraken. Uiteindelijk moeten we na decennia van grote onderzoeksinspanningen naar betere behandelingen onder aan de streep constateren dat het aantal sterfgevallen door kanker sedert 1990 met bijna een derde is toegenomen en dat kanker daarmee hart- en vaatziekten is gepasseerd als de belangrijkste doodsoorzaak. Vooralsnog is er dus geen sprake van dat we de strijd tegen kanker winnen!

Meer nadruk op preventie

Helaas gaat er veel te weinig aandacht en geld naar preventie van kanker. Want met afstand de beste remedie tegen kanker is om dit simpelweg niet te krijgen. En in een aantal gevallen lukt dit ook door minder te roken en het voorkomen en vroegtijdig behandelen van bepaalde infecties zoals hepatitis, gastritis, HIV en het humaan papillomavirus. Er liggen hier echter nog veel onbenutte mogelijkheden omdat veel preventieve zaken minder bekend zijn. Want wist je bijvoorbeeld dat gebrek aan lichaamsbeweging, het eten van suiker of het drinken van suikerhoudende drank, en het hebben van overgewicht en diabetes type 2 tot de meest belangrijke risicofactoren voor kanker behoren?

Helaas heeft de praktijk ook uitgewezen dat ondanks intensieve voorlichting over de relatie tussen roken en kanker het decennia kan duren voordat dergelijke campagnes effect ressorteren. Het zal dus nog wel enige tijd duren voordat de bewustwording van de kankerverwekkende effecten van bijvoorbeeld suiker en het gebrek aan regelmatige lichaamsbeweging leiden tot een afname van de door iedereen gevreesde diagnose van kanker. William Cortvriendt is medicus en auteur van diverse bestsellers over de relatie tussen leefstijl, ziekte en gezondheid zoals Hoe word je 100 en Lichter. Binnenkort wordt zijn nieuwe boek Kankervrij gepubliceerd over wat we zelf kunnen doen om kanker te overwinnen.